Nước có sử, nhà có phả, sử nước để ghi chép về gốc tích tổ tiên, anh hùng hào kiệt, biết bao công lao, dựng nước và giữ nước. Gia phả cũng để ghi tổ tông, tông đức, dày công đắp móng xây nền, dựng nên tôn tộc, qua đời này sang đời khác. Hôm nay nhân ngày giỗ tổ chi tộc ta tìm hiểu nguồn gốc của họ Lê Sỹ, một họ mang cái tên độc đáo, trưởng thành ở một làng mang tên Việt An văn hiến ( nay là thôn Cửu Yên). Qua tìm hiểu gia phả chữ hán lâu ngày đã nát, không còn niên hiệu, trong gia phả có ghi lại mối quan hệ của sự phát nguồn với tính chất lịch sử về địa lý, làng Việt An tức ( thôn Cửu Yên ngày nay) qui vuông hơn một dặm có một kiểu đất thiên nhiên, đất rộng dân giàu mang tính chất thuần phong mỹ tục.

Hướng làng ở Tọa Tân hướng Ất phát nguồn chính từ Cổ Bi dẫn đến đất tứ linh Long, Lân, Qui, Phượng, bao quanh tứ diện, hình thế sơn chỉ Thủy giao, có Tam Thai thần đồng hữu khẩu Thủy, Kim quy hàm liên hoa, phía Nam dậm mạch từ chùa Long Tụ có một dòng nước điệu về cửa làng, phía Bắc có nhánh sông Thiên Đức hội Thủy giao tiền , có Đại lãnh tẩm thủy làm án, Đại ngư hóng nước, đầy đủ ngựa, voi, cơ, kiếm, trống, chiêng diễu về trước mặt, tạo thành một thế "Địa linh nhân kiệt" từ Hậu Lê đất này đã phát 18 Tiến Sĩ, hai Trạng Nguyên là Vũ Kiệt và Nguyễn Đình Khôi. Hiện nay Văn Miếu Hà Nội có ghi ở bia đá.

Trong thời Hậu Lê, Cụ Thủy Tổ ta đỗ Tiến Sĩ xung Lại Bộ Thượng Thư, có dòng họ nối đời làm quan với nhà Lê, cho nên họ ta được nhà Vua đặt tên gọi là Lê Sỹ. (Nghĩa là quan của nhà Lê)

Cụ Tổ ta ngài thông thạo về địa lý. Được nhà Vua cử ngài đi kinh lý các nơi chỉ dụ các dân xã. Ngài qua thăm mộ Kinh Dương Vương ( nay là thôn Á Lữ xã Đại Đồng Thành), về tới Việt An thấy thế đất đẹp, dân tình trung hậu, ngài biết rằng đất này về sau con cháu sẽ phát hiển đạt. Ngài mới làm sớ tâu lên nhà Vua xin chỉ lý về nơi này, nhà Vua ưng thuận cho ngài về xây dựng trang trại, lập trường dạy học, nhiều học trò rất hiển đạt. Cụ hưởng thọ 99 tuổi mới mất. Được tin nhà Vua rất thương tiếc và phong cho ngài "Trường Thọ Hầu". Đến nay là 11 đời, dòng họ Lê Sỹ vẫn là dòng cự tộc "Hoa tung di phái, dịch thế châm anh".

Trên đây là mối liên quan và sự phát nguồn của họ Lê Sỹ tại Việt An - Siêu Loại - Thuận An - Kinh Bắc nay là Cửu Yên, Ngũ Thái, Thuận Thành, Bắc Ninh.

Người viết : Cụ ông Lê Sỹ Tuất ( 1912 - 1996 ) đời thứ 10 chi thứ 2 nhánh thứ 4 họ Lê Sỹ Cửu Yên - Ngũ Thái - Thuận Thành - Bắc Ninh Tháng 3 năm 1985.