Bài phát biểu của ông Lê Viết Lượng
về sự cần thiết phải Xây dựng gia phả của DÒNG HỌ
tại buổi gặp mặt bà con họ Lê Sơn
Bằng ngày 08-01-2024 (27/11/2023 Quý Mão)
Kính thưa bà con!
Hôm nay tôi rất vui mừng được gặp mặt đông đủ bà con tại đây, nhà thờ Đại tôn. Qua tìm hiểu về gia phả, qua thông tin biết được và thấy những sự thay đổi về mọi mặt của cả dòng họ, cũng như sự thay đổi của từng thành viên trong họ, ở tại quê hương cũng như bà con họ Lê Sơn Bằng sống ở các vùng miền khác, tôi tin tưởng rằng, họ Lê Sơn Bằng chúng ta sẽ trường tồn và ngày càng phát triển.
Kính thưa bà con!
Thời gian qua bà con họ mình đã làm được rất nhiều việc lưu lại cho đời sau như: tổ chức các ngày lễ, đóng góp kinh phí, sức người để tu sửa, chỉnh trang lại nhà thờ họ, đại tu các phần mộ các ngài Lê Nhân Cơ, Lê Khoan Hồng, Lê Khoan Bình, Am bà Tổ cô Lê Thị Ngọc, tạo quỹ khuyến học cho dòng họ và các nghĩa cử cao đẹp khác. Đó là những việc làm đáng trân trọng và cần tiếp tục phát huy.
Hiện nay còn một việc quan trọng không thể không làm ngay, mà mấy lâu nay chúng ta lãng quên đó là việc bổ sung, chỉnh sửa để hoàn thiện gia phả họ Lê Sơn Bằng và kết nối họ Lê Sơn Bằng đang ở các vùng miền khác. Mục tiêu cần đạt được là cuốn gia phả đầy đủ, công khai. Hôm nay chúng tôi muốn báo cáo với bà con về việc đó.
Để làm việc này chúng tôi đã có sự chuẩn bị và đã phát động, triển khai ngay sau buổi gặp mặt bà con họ Lê Sơn Bằng ở Hà Nội ngày 03/12/2023. Làm việc gì cũng cần công tác chuẩn bị, nếu chuẩn bị tốt, đúng hướng, bà con đồng lòng hưởng ứng thì coi như đã thành công một nửa công việc. Tôi cũng đã trao đổi việc này với một số vị trong ban gia tộc. Chúng tôi đã tập hợp một nhóm để thảo luận, rà soát, phân tích, tiến tới chỉnh sửa, bổ sung hoàn thiện bản gia phả họ Lê Sơn Bằng gồm: Lê Viết Lượng, Lê Văn Linh, Lê Tuấn Anh, Lê Ngọc Việt, Lê Quang Vinh, Lê Linh, Lê Thanh Hải, Lê Sơn Hà… Thời gian vừa qua chúng tôi đã thu thập thông tin về các bản gia phả và thảo luận oline. Đến nay nhóm chúng tôi đã nhận được 9 tài liệu liên quan đến thông tin về gia phả họ Lê Sơn Bằng cùng nhiều tài liệu liên quan khác và đã gửi cho bà con trong các tin nhắn nhóm zalo Lê Tộc Sơn Bằng. Trong thời gian qua chúng tôi cũng đã gửi một số tin nhắn về phả hệ dọc của cả họ cũng như các tiểu chi, các nhánh để bà con xem và góp ý. Đồng thời chúng tôi cũng đã nhận được một số thông tin về các đại gia đình, các nhánh, các ý kiến phản hồi liên quan đến gia phả họ Lê. Chúng tôi đã làm được một số việc cụ thể sau đây:
1. Sưu tầm tài liệu, thông tin và thảo luận, phân tích các nội dung thông tin có được.
2. Soạn các tập tin về các vấn đề liên quan tới việc chỉnh sửa, bổ sung thông tin gia phả gửi trong nhóm zalo Tộc Lê Sơn Bằng cho bà con đọc, để có tinh thần chuẩn bị, ai thấy cần thiết thì phản hồi.
3. Phân đoạn phả đồ thành từng nhánh gửi cho bà con các tiểu chi, các nhánh xem tham khảo để trao đổi.
4. Tìm hiểu để chọn một phần mềm gia phả mới có tính năng tốt hơn.
5. Tiếp tục cập nhật vào phả đồ các thông tin về các gia đình, các nhánh phản hồi trong thời gian vừa qua.
6. Dự thảo ý tưởng lập cuốn gia phả.
7. Gặp họ Lê Đại Nài tìm hiểu về nguồn gốc ngài Lê Đông: đã xin được các gia phả của họ Lê Văn và Lê Đăng.
Kính thưa bà con!
Mỗi một dòng họ rất cần có cuốn gia phả để ghi lại lịch sử tóm tắt dòng chảy các đời theo thời gian, các thế hệ kế tiếp cần tiếp tục khơi thông dòng chảy đó một cách liên tục, để nó không bị gián đoạn. Cuốn gia phả cho phép con cháu đời sau biết được lịch sử tóm tắt về các thế hệ tổ tiên như: gia thế, nghề nghiệp, quá trình sinh sống, thành tích đạt được, cống hiến cho quê hương, đất nước, cũng như tuổi thọ (ngày tháng năm sinh, ngày tháng năm mất) để học tập, phát huy và tưởng nhớ. Đặc biệt là để anh em họ hàng biết được quan hệ bậc thứ trong gia tộc để xưng hô, giúp đỡ, thăm hỏi nhau. Đồng thời từ gia phả cũng biết được các nhánh bà con trong họ đang làm ăn, sinh sống ở các vùng miền khác nhau, từ đó các thế hệ con cháu biết tìm về nguồn cội của mình và biết kết nối các nhánh với nhau, có thể giúp đỡ nhau trong học tập, công tác, trong quá trình sinh sống và phát triển. Thông tin ghi lại trong gia phả về các thế hệ còn là nguồn động viên con cháu các thế hệ sau, kế thừa, học tập truyền thống tốt đẹp của tổ tiên và là động lực để các thế hệ con cháu phát huy sự nghiệp của mình, làm rạng rỡ thêm cho gia đình, cho dòng họ. Đó cũng là tâm nguyện của các thế hệ ông cha chúng ta, tâm nguyện của các bậc tiền bối được thể hiện trong lời mở đầu các cuốn gia phả của các chi, tiểu chi và dòng họ Lê Sơn Bằng. Tôi cũng đã gửi tin nhắn về nội dung Tâm nguyện của các bậc tiền bối tới bà con trong trang zalo của họ.
Kính thưa bà con!
Từ thế hệ này đến thế hệ khác phải luôn cập nhật thông tin bà con trong dòng họ như sự sinh sôi, phát triển, sự thành công của các thành viên trong dòng họ, cũng như những mất mát hàng năm. Có như vậy thì các thông tin không bị lãng quên theo thời gian và các thế hệ kế tiếp không mất thời gian tìm kiếm thông tin. Muốn làm được điều đó thì cả họ cần phải có cuốn gia phả công khai, mỗi người đều mở ra xem được để kiểm tra, theo dõi và mỗi gia đình đều có nghĩa vụ thông báo ngày sinh, ngày mất thành viên trong gia đình mình, cũng như những thành tích điển hình đạt được. Đồng thời hàng năm ban quản lý gia phả có trách nhiệm cập nhật thông tin đó vào bản gia phả. Nếu mỗi gia đình không tự giác làm điều đó thì không ai làm được cả, vì như chúng ta đã biết ngay cả ông bà, bố mẹ nhiều khi cũng không nhớ rõ ngày tháng năm sinh của con cháu nhà mình. Vì thế, nếu chưa gửi thông tin đầy đủ thì trước hết phải tự trách mình, chưa nên vội trách
người nhập thông tin.
Kính thưa bà con!
Việc lập gia phả là phải căn cứ vào nguồn gốc, phải có cội nguồn, có gốc tích, nghĩa là từ gốc sinh ra cành lớn và từ cành lớn sinh ra cành nhỏ, rồi sinh các nhánh… Và ai đứng ra lập gia phả cũng phải trung thành với sự thật lịch sử đó, nên không ai có thể tự tiện sắp xếp được, chỉ trừ trường hợp hiểu sai nên xếp sai, xếp nhầm. Nếu một gia đình nào đó đã từ lâu không biết rõ cố, can mình là ai thì khó kết nối với nhánh hay cành nào. Bởi thế, hiện nay một số bà con anh em họ hàng có thể chưa đọc hay không đọc cây gia phả họ mình, nên chưa biết rõ quan hệ bậc thứ trong gia tộc để xưng hô đúng. Nhiều người gọi bà con trong họ tộc theo cách gọi của cha mẹ hay ngược lại hoặc gọi tên ông bà, cha mẹ theo tên con, tên cháu đầu, nên thành quen và truyền cho con cháu và từ đó mặc nhiên quan hệ thứ bậc cứ thế mà gọi truyền từ đời này sang đời khác. Vì thế, nhiều ông bà cha mẹ mất tên, nhiều người chưa biết chính xác tên ông bà, cố can mình là gì hoặc tên trùng nhau…Nhiều thế hệ cứ thế trôi qua theo thời gian, ai cũng bỏ mặc, ai cũng nghĩ không phải việc của nhà mình, ai cũng nghĩ không có gia phả cũng chẳng sao, vì bao nhiêu năm nay cái ăn, cái mặc, cái lo hàng ngày quan trọng, thiết thực hơn nhiều. Và thời gian vô tình chẳng chờ ai, 30 năm, 50 năm trôi qua nhanh chóng, không ai quan tâm, không ai nghĩ đến việc viết tiếp gia phả, mặc dù hàng năm cả họ vẫn tụ tập gặp nhau chào hỏi, cúng tế tại nhà thờ họ. Nếu một ngày nào đó, cháu chắt làm ăn phát đạt về hỏi gốc tích nhà mình để thắp hương cảm ơn, tưởng nhớ, lúc đó bố mẹ không biết rõ, ông bà không nhớ, lần tìm đến gia phả không có. Khi đó thế hệ cháu chắt mới vất vả lần mò gốc tích nhà mình, mà đáng ra nếu có sự quan tâm của các thế hệ kế tiếp một cách liên tục hàng năm thì chỉ mất vài phút có thể biết tường tận không chỉ gốc tích nhà mình mà còn biết rõ mạng lưới rộng lớn mối quan hệ của cả họ nhà mình.
Thưa bà con! Việc hoàn thiện và duy trì gia phả là việc chung cả họ nên đó là trách nhiệm của tất cả các thành viên trong họ. Bởi thế bà con thông cảm, đừng ai tự ái, cáu giận hay nổi nóng khi thấy nhánh mình hay gia đình mình xếp trong gia phả chưa theo cách nghĩ của mình. Không ai có thể tự tiện sắp xếp thứ bậc của các thành viên trong gia phả được cả. Nếu ai đó cảm thấy chưa phù hợp thì hãy đưa ra bằng chứng hợp lý để chúng tôi chỉnh sửa và khi đó cần ghi rõ lý do chỉnh sửa để con cháu thế hệ sau biết rõ điều này. Hiện nay có một số gia đình hay nhánh viết gia phả cho riêng mình, đó là điều nên làm, tuy nhiên cần kết nối với gia phả họ, để biết quan hệ thứ bậc trong họ, biết sự phát triển của dòng họ. Mọi người đừng vì một lý do nào đó mà tách mình ra khỏi họ…Hãy ngồi lại bình tĩnh, chân thành bàn bạc với nhau một cách tích cực sẽ giải quyết được nhiều vấn đề. Nếu mọi người cùng suy nghĩ tích cực thì công việc khó khăn, phức tạp sẽ trở nên đơn giản hơn. Những vấn đề tồn tại trên là một trong những vướng mắc chúng tôi gặp phải khi rà soát một số chi, nhánh trong họ ta hiện nay.
Kính thưa bà con!
Sau một thời gian làm việc, trong quá trình rà soát 9 tài liệu liên quan về gia phả họ Lê Sơn Bằng và một số tài liệu liên quan khác, chúng tôi sử dụng chủ yếu các bản gia phả sau đây:
1. Bản gia phả khắc đá do cụ Tú Hưng và họ tộc viết, chế tác, chôn cất ngày 15-5-năm Kỷ dậu tức là ngày 02-7-1909 Dương lịch tại nền nhà thờ ngài Lê Đình chất. Bản này viết thông tin từ đời ngài Lê Đông đến đời ngài Lê Khoan Hồng, Lê Khoan Bình, đoạn sau viết về nhánh ngài Lê Đình Chất đến ngài Lê Văn Diệu, Lê Xuân Dương.
2. Bản gia phả do ông Lê Hữu Tài viết ngày 18/9/1974. Bản này viết về nhánh ngài Lê Đình Thúy.
3. Bản gia phả lưu giữ tại nhà thờ tiểu tôn Lê Khoan Bình chủ yếu viết về nhánh ngài Lê Văn Trường.
4. Bản gia phả do tiểu chi họ Lê Đình lưu giữ. Bản này chủ yếu viết về nhánh ngài Lê Đình Giao.
5. Bản gia phả do ông Lê Trị Phương thu thập, tổng hợp thông tin, viết trong nhiều năm, cho đến năm 2007 -2008 còn viết dở, bản này viết cả dòng họ Lê Sơn Bằng. Trên cơ sở bản gia phả này con trai ông Phương là Lê Văn Linh đã nhập vào trang Web gia phả Việt Nam từ năm 2010 có tên: Gia phả họ Lê xóm Nầm Sơn Bằng mà chúng ta đang sử dụng và thông tin đang được tiếp tục cập nhật. Cho đến nay trong phả đồ dọc cả họ cập nhật được: 16 đời từ thuỷ tổ tới con cháu; 885 gia đình; 1283 người.
Sau khi rà soát, với tinh thần làm việc nghiêm túc, cẩn trọng, tỷ mỷ, qua phân tích, đối chiếu, so sánh từng sự kiện ghi lại trong các cuốn gia phả, chúng tôi nhận thấy, tất cả các nội dung trình bày trong các bản gia phả, các bài khấn tế, các bài vị là tài sản vô giá của các thế hệ ông cha để lại, là cơ sở để nhóm rà soát, đối chiếu, kết nối các đời giữa các chi, các nhánh với nhau.
Tuy nhiên, nói chung các bản gia phả của họ ta cũng còn tồn tại một số vấn đề, trong đó có những vấn đề có thể giải mã, nhưng cũng có những vấn đề khó có thể giải mã được, có thể liệt kê một số vấn đề chủ yếu sau:
1. Có một thời gian dài họ Lê chúng ta chưa cập nhật thông tin đầy đủ vào gia phả và
công khai trong cả họ, hàng năm chưa thông báo trước họ nên không có thông tin một
số tiểu chi, một số nhánh.
2. Một số vị có tên trong gia phả nhưng không có thông tin về ngày sinh, ngày mất, quá
trình sinh sống, quá trình hoạt động và một số vị có thông tin thì ghi bằng chữ
hán được dịch ra chữ quốc ngữ nhưng khó hiểu.
3. Một số nhánh chưa có tên trong gia phả, một số thành viên ở các thế hệ hiện nay chưa
biết thuộc chi nào, nhánh nào.
4. Một số nhánh sống ở các vùng khác chưa kết nối được.
5. Nhiều vị không có tên, ngày tháng năm sinh, năm mất, chỉ có ngày mất âm lịch.
6. Một số thông tin chưa đầy đủ, chưa chính xác về từng cá nhân.
7. Một số anh em họ hàng chưa biết rõ quan hệ bậc thứ trong gia tộc để xưng hô cho phù
hợp.
Chúng ta cần làm rõ những vấn đề này, đây là việc làm mất nhiều thời gian, tuy nhiên nếu cầu toàn quá thì cũng
không được việc, vì thế phần nào chưa hiểu rõ, chưa tìm hiểu kỹ càng, chưa có
cơ sở xác đáng thì để lại, chấp nhận cái hợp lý nhất đã có và thu thập thông
tin để bổ sung cho phả đồ đã có mà mấy lâu nay chúng ta đang sử dụng. Khi nào
tìm được thông tin có minh chứng rõ ràng thì lại tiếp tục chỉnh sửa, nếu chúng
ta thấy cần.
Trong thời gian tới đây chúng tôi dự kiến những việc cần làm tiếp theo là:
Đề nghị bà con Lập ban liên lạc để làm gia phả, ban liên lạc làm các nhiệm vụ:
1. Đề nghị ban gia tộc và bà con đề cử đại diện của các tiểu chi, các nhánh.
2. Tiếp tục thu thập thông tin về các thành viên trong họ.
3. Chọn một phần mềm gia phả mới có tính năng tốt hơn.
4. Bổ sung, chỉnh sửa phả đồ dọc, vẽ phả đồ ngang cho từng tiểu chi, từng nhánh.
5. Biên soạn từng phần gia phả.
6. Gửi các tin nhắn cho bà con liên quan đến việc bổ sung, chỉnh sửa gia phả.
7. Soạn thảo mẫu thu thập thông tin, nhận, xử lý thông tin, hướng dẫn cách gửi
thông tin cho bà con.
8. Xây dựng bản qui định về quản lý gia phả.
Về phần bà con trong họ:
- Gửi thông tin về các thành viên trong gia đình, trong nhánh cho ban đại diện
nhánh hay gửi cho đại diện của ban gia phả theo mẫu thông tin.
- Ai có tài liệu liên quan đến gia phả họ Lê Sơn Bằng thì gửi cho ban liên lạc.
- Góp các ý kiến mang tính xây dựng để ban liên lạc làm tốt phần việc của mình.
Cũng cần nói thêm, bản gia phả ông Lê Tri Phương để lại có nhắc là còn thiếu một số
nhánh:
- Nhánh ông Lê Yêm chưa đầy đủ
- Nhánh ông Hương Lài có con Lê Nghị, Lê Nguyên…
- Nhánh ông Chắt Tín có con: Lê Tín, Lê Du, Lê Thị Tứ
- Nhánh ông Lê Kiêm, Lê Như, Lê Sơn
- Nhánh ông Lê Nghĩa, Lê Xiển, Lê Viện ở Sơn Phúc
Mong bà con thông báo với các cá nhân, các gia đình thuộc các nhánh trên liên lạc và
cung cấp thông tin với nhóm chúng tôi. Bà con hãy đọc phả đồ dọc dòng họ Lê nếu
thấy thiếu ai thì thông báo với chúng tôi.
Kính thưa bà con!
Mong muốn có cuốn gia phả cho dòng họ là tâm nguyện của các thế hệ đi trước, được
thể hiện trong các bản gia phả đã biên soạn. Lúc sinh thời ông Lê Tri Phương
cũng đã gửi thư cho các bậc lão thành trong họ kêu gọi mọi người cùng chung tay
hoàn thiện cuốn gia phả cho dòng họ Lê Sơn Bằng. Đáp ứng tâm nguyện đó, chúng
tôi thấy trách nhiệm của thế hệ chúng ta là cần phải hoàn thiện cuốn gia phả,
không chỉ đền đáp công ơn các thế hệ đã khuất, mà còn cho chúng ta, cũng như
truyền lại cho thế hệ mai sau. Thế nhưng, sau một thời gian rà soát, xem xét,
do nhiều lý do khác nhau, chúng tôi mới thấy đây là một nhiệm vụ không hề dễ
dàng. Nhưng, chúng tôi tự xác định, sẽ cố gắng hoàn thành nhiệm vụ này cùng với
sự đồng lòng, đồng hành của bà con, dù mất nhiều thời gian. Tuy nhiên hoàn
thiện đến mức nào còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố.
Chúng tôi rất mong muốn sự đồng hành của bà con bằng cách tự giác cung cấp đầy đủ
thông tin về từng thành viên trong gia đình, hỗ trợ các thành viên trong họ,
trong nhánh, trong chi mình bổ sung đầy đủ thông tin theo yêu cầu của chúng tôi,
cũng như đóng góp nhiều ý kiến xây dựng để cả họ hoàn thành tốt công việc này.
Nếu tất cả bà con cùng đồng lòng, đồng hành thì việc phức tạp thành đơn giản, việc
khó thành dễ, nhiệm vụ sẽ chóng hoàn thành.
Xin
trân trọng cảm ơn bà con!
Hải Phòng, Hà Tĩnh ngày 06/12/2024 (25 tháng Chạp năm Quý Mão)
Người viết và phát biểu LÊ VIẾT LƯỢNG
Người đưa lên LÊ VĂN LINH
================
Hôm nay ngày 20/5/2010. Tôi ngồi đánh máy mấy dòng biết đâu có chút tư liệu về sau. Tổ tiên của tiêu chi họ Lê xuất thân từ xã Trung Tiết, huyện Thạch Hà, chỗ núi Nài gần thị xã Hà Tĩnh ngày nay. Tổ tiên họ Ta dời lên làng Đông, xã Hữu Bằng (nay là Sơn bằng) từ thủy tổ Lê Đông, rồi Lê Nhân Cơ, tiếp theo là Lê Khoan Hồng kỵ ngày 4/11 âm lịch và Lê Khoan Bình kỵ tháng 7 âm lịch. Mộ tổ Lê Đông ở Thạch Hà. Nhà thờ Đại Tôn ở gần đường 8 cách cầu năm khoảng 100 m về phía tây. Nhà thờ Chi 2 ở xóm Cụp cũ nay là xóm 5 xã Sơn Bằng, huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh.
Trước năm 1978 con cháu chủ yêu tập trung ở gần nhà thờ, sau có chủ trương dời di dân lên vùng cao (ở chân núi lên lưng chừng núi, để nương vườn tạo lập hàng trăm năm phải phá đi làm màu, sau khi di dân máy ủi phá vườn ra, bị lũ cuốn hết đất lâp sông đã được Thực dân Pháp cho dân kè bờ tàu thuyền đi lại được vậy mà sau trận lũ nơi là vực xoáy thì dân lội qua lại nhẹ nhàng, cho đến ngày nay sông chở là lạch nước nhỏ).
Sau khi di dân, Họ Lê bị phân tán khắp nơi và chẳng ai thu thập tìm hiểu bây giờ mọi người đang phân tán đi đâu, ai còn ai mất, thêm con cháu ra sao, đỗ đạt thế nào. Hầu như chỉ có nhà nào biết nhà nấy mà thôi.
Ông Lê Đình Thời làm quan võ hàm Chánh Tam Phẩm, thường gọi là Ông Chánh Vệ làm quan dưới triều nhà Nguyễn. Ông Lê Đình Thời sinh được 2 người con trai là Lê Văn Diệu (còn gọi là cố Trùm Đề) và Lê Xuân Dương (còn gọi là cố Trùm Binh). Bà vợ thứ 2 của Ông Lê Đình Thời sinh được 2 người con theo đuổi kiếm cung là: Lê Mẫn Đức làm quan đến Hiệp quân tham gia cần vương đánh giặc Pháp, hy sinh ngày 17-1 âm lịch tại Kinh Môn, Hải Dương. Người em làm suất đội chỉ biết là có vợ và con gai nhưng không ai biết gì về hậu duệ cả nếu ai biết thì cung cấp thêm. Phần mộ của người em "Suất Đội" trước đây được an táng tại Cồn Trùm, Hương Sơn, Hà Tĩnh phía trước phần mộ Lê Văn Diệu (Hậu Duệ nhà Ông Lê Tri Phương đang thờ cúng ngày nay). Khoảng những năm 80 do sợ bị sụp do đất lở nên vào một đêm Đông tiêu chi Ông Lê Bá Tùng ở Nghi Liên, Nghi Lộc, Nghệ An đã đào một số một ở đó đem về Nghi Lộc, Nghi Liên, Nghệ An hiện vẫn đang thờ cúng ở đó. Các phần mộ này đã được hậu duệ Ông Lê bá Tùng (mất ngày 30/7/2009 al) xây sửa sang cẩn thận nằm bên cạnh lối đi nhưng không đặt bia mộ ai cả.