LỜI MỞ ĐẦU

Tổ quốc có lịch sử, dòng họ có gia phả. Gia phả là sách vở không những để ghi chép công việc đã qua của họ mà thôi. Nhưng còn phải suy xét đến gốc, ngọn tìm hiểu dòng họ từ nơi nào đến, làm ăn sinh sống ra sao?
Ghi chép những người trong họ sinh ra, lớn lên, sống, làm việc, tham gia công tác xã hội và qua đời. Nêu gương tiêu biểu để con cháu hiểu biết cho ngày nay và cả mai sau:
Những người trong họ có thông hiểu sự tích của dòng họ. Mới giầu lòng yêu nòi giống, quê hương, đất nước, mà ra sức lao động, học tập phát huy truyền thống tốt đẹp. Mọi người ra sức vun đắp để dòng họ được trường tồn mãi mãi.
Cho nên từ buổi đầu, họ Bùi Đình đến nơi đây lập nghiệp gần cuối thế kỷ 17 Đinh Sửu (1697) đến Đinh Sửu (1997) là ba trăm năm (300 năm).
Tôi trưởng họ: Bùi Đình Tư đời thứ 9 nay đã trên 93 tuổi. Theo Phú Ý từ cụ Bùi Đình Nghiêm trưởng họ đời thứ 2 truyền lại và đến năm Tự Đức nhị thập niên (1867) có văn từ bằng chữ Hán, nay dịch ra bằng chữ quốc ngữ. và có ban biên tập của họ, sưu tập, tư vấn các cụ cao tuổi trong họ, chỉnh lý, bổ sung hoàn chỉnh cho con cháu sau này.
Cụ Bùi Đình Hoành là đời thứ 5 sinh năm Bính Dần (1806), Cụ qua đời ngày 29/2 năm Bính Tuất (1886) năm ấy tháng thiếu nên các cụ cao tuổi trong họ đã lấy ngày 01/3 âm lịch là ngày ky tổ (giỗ cụ Bùi Đình Hoành" nên có mấy câu tựa đề bằng văn vần để con cháu dễ nhớ ngày giỗ cụ:
"Hàng năm mồng một tháng ba
Là ngày giỗ Tổ họ ta Bùi Đình
Công đức cố Tổ sinh thành,
Đời đời con cháu trổ cành nở hoa.
Bùi Đình trai, gái, trẻ, già
Đến ngày mộng một tháng ba tìm về.
Dù ở chốn chợ, đồng quê
Đến ngày giỗ Tổ tìm về đông vui".

Ngày 01 tháng 3 Đinh Sửu
(Tức 07 tháng 4 năm 1997)
T/M TTHĐ GIA TỘC
Trưởng họ
Bùi Đình Tư
........................................................................
Để cuốn gia phả họ Bùi Đình được phong phú, Các con cháu trong họ hiểu thêm về quá trình hình thành và phát triển của dòng họ ta. Tôi Bùi Đình Ninh sinh năm Mậu Thìn (1928) đời thứ 8 xin bổ sung một số tư liệu dưới đây:
NHỮNG TƯ LIỆU BỔ SUNG CHO GIA PHẢ HỌ BÙI ĐÌNH
XÃ XÍCH THỔ,HUYỆN NHO QUAN, TỈNH NINH BÌNH

Bài của ông Bùi Đình Ninh sinh năm Mậu Thin((1928) đời thứ 8.

Tóm tắt sơ lược lịch sử họ Bùi Đình như sau:

Họ Bùi Đình đến thôn Liêm Thượng, xã Xích Thổ, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình (nay là thôn Đại Hòa xã Xích Thổ, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình).

1)Từ năm Đinh Sửu 1697 đến nay 13 đời. Khởi đầu là 1 hộ 3 nhân khẩu (theo truyền miệng từ Vụ Bản - Nam Định đến), nay đã trên 240 hộ, hơn 1.400 nhân khẩu. Có hơn 800 nhân khẩu là nữ, (kể cả gái + dâu). Trải qua hơn 300 năm cùng với sự sinh sôi, phát triển của dòng họ về số lượng: Trong lao động sản xuất, học tập, xây dựng và bảo vệ tổ quốc, công hiến cho quê hương cho tổ quốc đã có biết bao tấm gương tiêu biểu để lại cho con cháu ghi nhớ, noi theo:

Được thể hiện: Ông Bùi Đình Đoán đời thứ 6 đã dũng cảm diệt hổ trừ họa cho dân làng. Ông Bùi Đình Uyển đời thứ 8 giám đứng ra đấu tranh với chủ đồn điền người Pháp khi chúng cướp bò của dân, cuối cùng ông đã bị chúng giết hại.

Ngay từ ngày tiền khởi nghĩa, con cháu trong họ đã sẵn sàng tham gia kháng chiến như: Đi lấy châu Chi Nê - Hòa Bình (đi giành lại chính quyền) thể hiện Bùi Đình Đôn Chủ tịch ủy ban khởi nghĩa đã đọc lời tuyên thệ trước ngàn người dân ở Đình Trại. Bọn thực dân Pháp trở lại xâm lược nước ta cuộc kháng chiến bùng nổ. Trong họ ta đã có: Bùi Đình Khể khi bầu 23 vị HĐND năm 1946. Bùi Đình Khể được bầu giữ chức Chủ tịch đầu tiên của xã. Ngay cuối năm 1946. Lập ủy ban kháng chiến ông Bùi Đình Xúc được bầu là Chủ tịch kháng chiến. Thế là 3 chủ tịch đầu tiên của xã Xích Thổ là người họ Bùi Đình.

Đến cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ xâm lược, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, rồi đến chiến tranh biên giới: Họ Bùi Đình đã có trên 110 con cháu lên đường nhập ngũ, nhiều anh đã trưởng thành, nhiều anh em đã là đại tá, thượng tá, trung tá, thiếu tá v.v.. Bùi Đình Nguyện thượng tá đầu tiên, Bùi Đình Chân là đại tá.

Trong chiến tranh không thể tránh khỏi sự hy sinh mất mát, trong họ ta có 14 liệt sỹ anh dũng hy sinh để lại cho hậu thế học tập tiêu biểu là liệt sỹ Bùi Nguyên Khiết đời thứ 10 là nhà giáo, nhà văn, nhà báo. Khi lên chốt lấy tin viết báo, giặc tràn sang: Anh đã hy sinh ngày 17 tháng 2 năm 1979.(xem trong bài những nhân vật tiêu biểu)

Trong công cuộc xây dựng Tổ quốc cán bộ thoát ly có hàng trăm người. riêng cán bộ làm công tác giáo dục có trên 40 người. Có anh chị em giữ chức phó chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình như Bùi Thị Thanh, Bùi Đình Khâm thường vụ huyện ủy phó chủ tịch UBND huyện Gia Viễn và Bùi Đình Ninh Phó trưởng ban Nông nghiệp huyện ủy Gia Khánh. Nhiều anh chị em là cán bộ, Đảng viên giữ các chức vụ trưởng phó các phòng, ban ngành. Bí thư chi bộ, hiệu trưởng, hiệu phó các trường học v.v.. Như Bùi Thị Hậu, Bùi Đình Quýnh, Bùi Thị Kim Khánh, Bùi Thị Vinh, Bùi Thị Minh Liễu v.v..

Theo thống kê chưa đầy đủ, mới chỉ có cán bộ, bộ đội về hưu và ở cơ sở xã mới nắm được số Đảng viên cho đến năm 2.000 là 96 đồng chí.
Đảng viên được thưởng 40 năm tuổi đảng 20 ĐV.
Đảng viên được thưởng 50 năm tuổi đảng 05 ĐV.
Đảng viên được thưởng 60 năm tuổi đảng 03 ĐV. Là Bùi Đình Khâm, Bùi Đình Ninh và Bùi Thị Đích vào tuổi 85 trở lên.
Kỷ niệm 300 năm (1997) cán bộ, bộ đội được thưởng huân huy chương trong 2 cuộc kháng chiến như sau:
- Huân chương kháng chiến hạng nhất 12 huân chương.
- Huân chương kháng chiến hạng nhì 14 huân chương.
- Huân chương kháng chiến hạng ba 16 huân chương.
- Huy chương kháng chiến hạng nhất 26 huy chương.
Bằng có công với nước trong kháng chiến 5 gia đình.
Đặc biệt Huy chương 25 năm vì sự nghiệp Nông nghiệp, Nông dân, Nông thôn 1 như Bùi Đình Ninh. Kỷ niệm chương 35 năm vì sự nghiệp Địa Chất Việt Nam 1 như Nguyễn Thị Lý là con dâu đời thứ 8. Có những người con họ Bùi như Bùi Mạnh Cân (Bùi Đình Cần ) đời thứ 8: Trong quân đội có Bằng có công với Tổ Quốc, Huân chương kháng chiến hạng 3 và Huân chương quân tình nguyện Việt Nam giúp Lào. Trong công tác có:Huy chương 30 năm vì sự nghiệp Xây Dựng .v.v

Danh hiêu nghệ nhân Bàn tay vàng về sinh vật cảnh như Bùi Đình Dân.
Nhiều anh chị em được thưởng kỷ niệm chương về sự nghiệp giáo dục: Có 10 anh chị em như: Đỗ Thị Phương, Bùi Thị Vinh, Bùi Thị Lành,Đinh Thị Thủy v.v…
Đặc biệt con cháu họ Bùi Đình ta:Với Tổ quốc chưa hề có ai phạm vào tội phản quốc.

Trong gia đình luôn giữ đạo hiếu với cha mẹ thể hiện trong họ làm tốt như gia đình cụ Bùi Đình Tư, ông bà đều thọ từ 80 tuổi trở lên, cụ Tư thọ 100 tuổi, bà em thọ 103 tuổi. Ông chú con bắc 99 tuổi. Trong cuộc sống thường ngày các con cháu luôn chăm sóc, ăn, ở, thuốc men, phụng dưỡng chu đáo.

Về xây dựng nhà thờ tổ và mồ mả cho các cụ khởi tổ:

Họ ta có tất cả 23 ngôi mộ tổ cả nội ngoại. Nhạc phụ, nhạc mẫu của các cụ về đây rồi qua đời tại Xích Thổ. Đến năm 2.000 trong họ đã xây dựng, tôn tạo toàn bộ 23 ngôi.

Gia phả năm 1997 họ ta: Trong bài thơ có câu:
“… Điểm dòng họ đã mười ba đời rồi đó
Tuy không giầu sang cũng không nghèo khó…”
Thật vậy một số con cháu tuy không giầu sang nhưng đã cung tiến cùng tất cả con trai (xuất đinh) trong Họ đã đóng góp xây lại 3 gian nhà thờ khang trang sạch đẹp nên có bài vịnh cảnh đẹp của nhà thờ tổ họ Bùi Đình.

Cảnh đẹp kiến trúc
Nhà ba gian gạch xây tứ bề
Rừng sau lưng bóng cây cổ thụ
Rợp bóng che mát rượi quanh năm
Hướng đông nam một giải đất bằng.
Đúc trên mái lưỡng long chầu nguyệt
Đầu cột trụ gắn tranh tứ tuyệt “tứ quý”
Đủ bốn mùa Xuân, Hạ, Thu, Đông.
Đuôi kim long hai cột đèn lồng.
Phần dưới mái hoa văn xinh đẹp
Gian chính giữa giải lụa xinh xinh
Hàng trên “NHÀ THỜ TỔ HỌ BÙI ĐÌNH”
Viền xung quanh nẹp xanh chữ đỏ
Hai gian bên hoa lá hài hòa
Bốn đồng trụ câu đối viết ra
Tầm gia phả ông cha để lại:
“Tổ đường bách tuế hương hoa tại
Bùi tộc thiên thu phúc lộc trường”.
Điểm qua của những bước đường trường
“Từ Vụ Bản ra đi lập nghiệp
Đến xã Xích Thổ tạo cơ đồ”
Kể từ Đinh Sửu (1697) đến giờ
Hơn ba trăm năm vượt bao trở ngại
Phát tâm hiền đức phúc đề đa
Cây đa cành nở lộc khai hoa
“Bùi Đình tộc họ ta vạn đại”
Nhà thờ tổ đàng hoàng hiện tại
Bàn trên cùng khởi tổ hai ngai
Bùi Mai Hoa trước tổ ba đời
Hai lô nhang tôn thờ bậc nhất
Bàn thứ hai lô nhang cùng bậc
Cả đôi bên nội, ngoại đồng hàng
Thổ công cao hơn giữa linh sàng
Vọng tiền tổ nghiêm trang kỳ thú
Hai gian bên tôn thờ đầy đủ
Một bên thờ ông mãnh, bà cô
Gian thứ ba cũng được lập thờ
Để tôn vinh anh hùng liệt sỹ.
Cả trong họ đồng tâm nhất trí
Năm bốn mùa chiêm bái thường xuyên
Mồng một tháng ba về giỗ tổ./.
TG: Bùi Đình Ninh.


Ông Bùi Đình Dân đã diễn dịch gia phả và sơ đồ bằng vải để hàng năm con cháu về giỗ tổ xem.

Năm 1997 nhân kỷ niệm 300 năm ngày phát tích họ Bùi Đình, Hội đồng gia tộc đã biên soạn cuốn gia phả Họ Bùi dầy 160 trang nêu lên quá trình hình thành và phát triển của họ ta và thống kê từ đời thứ nhất đến đời 13. Khi cuốn gia phả hoàn thành nhiều gia đình đã xin Phôtôcopy để cho các con cháu sinh sống xa quê hương hiểu biết về dòng họ. Đó cũng là thể hiện sự tôn trong và tự hào về dòng tộc mình. Đặc biệt năm nay 2011 ông Bùi Đình Kệ đời thứ 8 đã cho ra mắt cuốn: “Phả hệ họ Bùi Đình tại xã Xích Thổ, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình”trên mạng Internet . Đây là công trình có tính đột phá để chào đón kỷ niêm 315 năm ngày phát tích họ Bùi Đình: (Đinh Sửu 1697 – Nhâm Thìn 2012). Góp phần đưa họ ta sánh ngang cùng các dòng họ khác. Từ đây mở ra một thời kỳ mới thời kỳ ứng dụng tin học. Các anh chị em, con cháu trong họ dù ở đâu khi cần xem về dòng tộc chỉ cần mở máy tính hoặc điện thoại di động nối mạng là có thể biết về dòng tộc mình nơi quê hương Xích Thổ.

Các con cháu trong họ dù ở xa quê nhưng luôn có tấm lòng hướng về quê hương dòng tộc. Nhiều người tuy chưa phải là giầu có nhưng sẵn sàng vun đắp cho họ mình như ông Bùi Đình Khể: Tiến cúng một quả chuông cho nhà thờ tổ, ông Bùi Đình Kệ và ông Bùi Đình Liên mỗi người tiến cúng 1.000.000đồng để mua 11 bộ quần áo tế trong ngày giỗ tổ. Các con cháu trong họ người mua sắm Đỉnh hương, người mua cây đèn bằng đồng, đài rượu nước v.v.. Đôi sư tử bằng đá trước cửa nhà thờ do gia đình ông Bùi Đình Công tiến cúng đã tô thêm nét đậm cho nhà thờ. v.v..

Với những sự kiện trên khi họ Bùi tổng kết nhân kỷ niệm 300 năm ngày phát tích họ Bùi Đình xứng đáng với 10 chữ vàng truyền thống (chữ nghĩa là chữ Nho):

“Thuận Hòa, Đoàn Kết, Kiên Cường, Trí Dũng, Trung, Hiếu”.

Năm Nhâm Thìn (2012) kỷ niêm 315 năm ngày phát tích họ Bùi Đình tại quê hương Xích Thổ tôi tin rằng với truyền thống quê hương, dòng tộc các con cháu họ Bùi Đình đang sinh sống trên quê hương Xích Thổ cũng như ở khắp mọi miền trên cả nước luôn hướng về tổ tiên, sắp xếp thời gian về dự. Đây cũng là dịp hiếm có để các con cháu gặp nhau, trao đổi, thăm hỏi nhau trên bước đường đời .

Xích thổ, ngày 01 tháng 9 năm 2011
Người biên soạn
Bùi Đình Ninh (tức Bùi Mai Linh).
Phó chủ tịch thường trực Hội đồng gia tộc.
Sinh ngày 26 / 01 / 1928 (tức ngày 04 tháng giêng năm Mậu Thìn).
Thôn Đại Hòa, xã Xích Thổ ngành 2, chi 2 hậu duệ đời thứ 8, Nguyên là cán bộ thoát ly về hưu. Nguyên phó ban Nông nghiệp huyện ủy Gia Khánh, kết nạp Đảng Cộng Sản Việt Nam ngày 29/6/1949. Đã được thưởng huy hiệu 40 năm, 50 năm, 60 năm tuổi Đảng. Đã được Nhà nước tặng thưởng các phần thưởng: 1. Kỷ niệm kháng chiến.
2. Huy chương kháng chiến hạng nhất.
3. Huân chương kháng chiến hạng nhất.
4. Huân chương 25 năm vì sự nghiệp Nông nghiệp, Nông dân, Nông thôn.
5. Bằng khen có công với nước trong kháng chiến do Thủ tướng Phạm Văn Đồng ký.
Nghe các cụ trong họ truyền lại và những điều tai nghe, mắt thấy