Nguyễn Phúc Thuần - Quốc Uy Công

(Tôn-Thất Hiệp)
(1653 - 15/6/1675)

    Ông húy là Nguyễn Phúc Thuần, con thứ tư của đức Thái Tông (Hiền Vương), sau vì tránh tên húy nên đổi là Hiệp. Mẹ là Hoàng Hậu Châu Thị Viên. Ông sinh năm Quí tị (1653).

     Ban đầu ông được phong  là Chưởng cơ Hiệp Đức Hầu. Ông là người dũng cảm và có tài năng nên được các tướng mến phục. Năm Nhâm tý (1672) Chúa Trịnh lại cử đại binh vào xâm lấn miền Nam, các tướng đồng thanh xin đức Thái Tông cử ông làm nguyên súy, lúc này ông mới 20 tuổi. Đây là trận đánh lớn và dữ dội nhất giữa hai miền. Ba lần quân Trịnh tấn công quyết chiếm cho bằng được lũy Trấn Ninh. Một vài tướng đã ngã lòng đề nghị ông bỏ lũy Trấn Ninh, rút quân lui. Nhìn thấy được điểm chiến lược quan trọng của lũy Trấn Ninh cũng như tinh thần chiến đấu của quân sĩ sẽ bị lung lay khi mất lũy này nên ông cùng tướng Nguyễn Hữu Dật cương quyết chống giữ. Quân Trịnh bị thất bại đành ôm hận trở về Bắc. Đối với những địch bắt được, ông cho tiền lương, quần áo rồi tha cho trở về với gia đình. Ông cho lập đàn cúng các tướng sĩ tử trận. Đức Thái Tông nghe tin thắng trận, rất mừng, nói rằng : "Con ta mấy lần ngăn chặn được giặc Bắc, từ nay họ Trịnh không dám dòm ngó miền Nam này nữa."

     Lúc làm Nguyên súy, dưới trướng thường dùng giáp sĩ đứng hầu hai bên. Có Bật Nghĩa, người Quảng Bình, có một gái nhan sắc xinh đẹp, muốn dâng cho ông. Ông cho là sắc đẹp thì đức xấu cho nên từ chối, nhưng lại thương nghèo khó, cấp cho 10 quan tiền. Lúc thắng trận trở về, ông tuyệt nữ sắc, xây am nhỏ thờ Phật, nghiên cứu giáo lý đạo Phật làm vui.

     Ngày 15 tháng 6 năm Ất mão (6-8-1675), ông bị bệnh đậu mùa và mất, lúc mới 23 tuối. Đức Thái Tông quá thương tiếc, nói : "Con ta có công lớn giữ biên thùy, trời sao gọi về gấp vậy !". Ông được phong tặng: "Minh Nghĩa Tuyên Đức Công Thần Khai Phủ Quốc Thượng Tướng Quân Cẩm Y Vệ Đô Đốc Phủ Sự Thiếu Úy Hiệp Quận Công", thụy là Toàn Tiết. Nhà thờ ở làng Vân Thê (Thừa Thiên), mộ táng trong khuôn viên nhà thờ. Ông được vua Gia Long xếp vào hàng thượng đẳng công thần, được thờ ở Thái Miếu. Đến đời vua Minh Mạng được tấn phong là Quốc Uy công.

     Bà vợ của ông húy là Nguyễn Thị Hưng, tiểu sử không rõ. Bà mất ngày 13 tháng 2 Âm lịch, mộ táng cùng một chỗ với ông, trong khuôn viên nhà thờ của phòng.

     Ông có 4 người con trai là : Nguyễn Phúc Nhuận, Nguyễn Phúc Lễ, Nguyễn Phúc Thiều, Nguyễn Phúc Phan. Chỉ có hai ông Nhuận và Thiều là hiển đạt, làm quan đến Chưởng dinh.